Beproefde vrijzinnigheid

Publicaties, 1 juli 2013, door Jan Prij

Een sterk ingekorte versie van dit artikel verscheen in Ruimte, Mens en Tijd, juli 2013 onder de titel ‘Vrijzinnigheid als vakwerk’ 

Voorwoord

Ik heb mijn verhouding tot de vrijzinnigheid nog bepaald niet gevonden. Twee punten zijn wat mij betreft problematisch in de gelezen proeven van vrijzinnige zelfdefinities: (1) haar verhouding tot de orthodoxie en (2) een nogal individualistische nadruk op autonomie en persoonlijke gevoelens, uitlopend in een zeer kritische benadering van de traditie. Om maar meteen met de deur in huis te vallen: als de vrijzinnigheid alleen bestaat om een huis te kunnen bieden aan gelovigen die eindelijk van de orthodoxie bevrijd zijn, dan voel ik mij er niet in thuis. Niet alleen omdat ik niet bevrijd hoef te worden van orthodoxe denkbeelden waar ik ‘last’ van heb, maar ook omdat ik geloof dat theologie tot meer dient dan de verlichting van de individuele psyche. Tegelijkertijd voel ik wel de behoefte aan een op positieve manier ingevulde vrijzinnigheid. Natuurlijk is geloven niet het klakkeloos van kaft tot kaft voor waar houden van bijbelteksten. Natuurlijk is het nodig om je in moderne tijden op een zinnige en verantwoorde manier tot het geloof te verhouden. Natuurlijk is een onverkort beroep op de ‘openbaring Gods’ niet zonder meer mogelijk. Als het waar is dat deze kenmerken op juiste wijze de praktijk van orthodox gelovigen tekenen 1), dan gaat mijn sympathie uit naar de ‘andere kant van de streep’. Hier beginnen echter gelijk problemen te ontstaan. De pogingen van de vrijzinnigheid of pseudovrijzinnigheid 2) om zich van de van orthodoxie te onderscheiden zijn mijns inziens zo halfbakken (Cossee), zelfgenoegzaam (Knoop) of fanatiek (Labuschange), dat zij wat mij betreft hun geloofwaardigheid en aantrekkelijkheid verliezen. Een theologie die alleen zichzelf serieus neemt en niet tot zelfrelativering in staat is, kan wat mij betreft geen goede theologie zijn. Maar op welke basis is er dan wel goede vrijzinnige theologie mogelijk? Hoog tijd voor een verkennend onderzoek! 

Lees verder »

Thema: