Valkkoog, 17 juni 2012
Lezingen: Ezechiël 17:22-24, Marcus 4: 26-34
Het wonderbaarlijke van deze tekst is de enorme ontspannenheid die er uit straalt en die dwars tegen onze intuïties ingaat.
Wanneer het over het koninkrijk van God gaat, dan hoeven wij in eerste instantie niet zo bijzonder veel te doen of ons buitengewoon in te spannen.
‘Het is met het koninkrijk van God als met een mens die zaad uitstrooit op de aarde: hij slaapt en staat weer op, dag in dag uit, terwijl het zaad ontkiemt en opschiet, ook al weet hij niet hoe.’
De zaaier zaait, zaad ontkiemt en schiet op en groei uiteindelijk zomaar uit tot een grootse boom. Hoe daar kunnen we niet bij. Het valt ons toe.
Het wordt ons tijdens onze slaap in alle rust schonken.
Maar het koninkrijk van God gaat dat toch over dat rijk van vrede en gerechtigheid, dat komt toch niet vanzelf, daar moet toch veel meer voor gebeuren? Voordat er een nieuwe hemel en een nieuwe aarde is, moet toch alle ongerechtigheid en oorlog voor worden uitgeroeid?
Daarvoor moeten we toch ten strijde te trekken?
En moeten alle machthebbers van de troon worden gestoten?
Daarvoor moet deze wereld toch worden omgekeerd?
Daarvoor moet alle onkruid van de aardbodem verdwenen zijn?
Nee dus. Het is niet voor niets dat Jezus het elders in de bijbel waar hij het koninkrijk Gods ook met een zaaier vergelijkt, dat uitdrukkelijk verbiedt.
Als je ook uit onkruid eruit willen halen, trek je ook het koren mee uit.
Niets werkt zo averechts als de fanatieke wil tot het goede.
De geneigdheid de menselijke geschiedenis en de natuur te willen zuiveren van alles wat negatief is of een schaduw werpt brengt, louter ellende voort.
Als je het koninkrijk van God wilt bereiken, dan moet je uit de weg van het moeten geraken. Wanneer we van alles moeten, wanneer we ons krampachtig inspannen het heil te bereiken, bereiken we het juist niet. Een vrij leven dat uit zichzelf overloopt van goedheid is dan verder weg dan ooit.
We zouden kunnen leren van de geschiedenis.
Mensen van alle tijden hebben uit alle macht geprobeerd de hemel op aarde te vestigen maar dat is op een mislukking uitgelopen
In naam van de marxistische revolutie hebben we het geprobeerd
de hemel op aarde te vestigen, maar dat is niet gelukt.
Het bracht geweld in plaats van bevrijding
In naam van de liberale revolutie hebben we uit alle macht geprobeerd
de samenleving naar onze hand te zetten
en we liepen tegen onze eigen grenzen en blinde vlekken aan.
In naam van elk nieuw revolutionair bevrijdingsgeloof
hebben we elkaar verketterd en vermoord.
Elke revolutie eet zijn eigen kinderen op
wat rest zijn nieuwe heersers en nieuwe knechten
Wanneer we proberen de werkelijkheid met alle macht naar onze eigen hand te zetten vertillen we ons.
Wanneer we ons willen bewijzen als beste van de Europese voetbalnaties
Wanneer we met alle macht willen winnen, dan komt er niets van terecht,
Dan blazen we ons zelf op en doen we ons groter voor dan we zijn.
We kunnen de werkelijkheid niet dwingend naar onze hand zetten
We kunnen het zaad niet op commando sneller laten groeien
omdat dat zo nodig moet van ons
De werkelijkheid is te groot en te complex
om dwingend naar de eigen hand te kunnen zetten.
Laat dat los en probeer dat dan ook niet krampachtig,
want daar komt ellende van.
De werkelijkheid die rust in de hand van God brengt uit zichzelf vrucht
Het resultaat zal je toevallen als een genadegave,
juist wanneer je alle dwang achter je laat
Maar laat niet na kleine zaadjes te strooien
Geef de aarde de tijd geven om uit zichzelf en ongedwongen vrucht voort te brengen en wees attent wanneer het moment daar is om te oogsten
Wanneer we erkennen dat we te simpel zijn, om de complexiteit van de situatie aan te kunnen, wanneer kortom, de situatie lastig is, moeten we dus niet aan de zijlijn gaan zitten en ‘stil, maar wacht maar alles wordt nieuw’ gaan zingen. Zaad blijven strooien en niet bij de pakken neer blijven zitten dat is het devies. Jezelf productief proberen te maken, verbindingen proberen aan te gaan, vrede en vruchtbare aarde blijven zoeken, zelfs wanneer de omgeving je vijandig gezind lijkt en de omstandigheden tegen zitten.
De eerste mogelijkheid om een lastige situatie te veranderen
is te accepteren dat je in lastige situatie zit.
Maar dat betekent niet dat er helemaal niets aan te doen valt.
Maak er iets van, zelfs in lastige situaties, maar laat je eigen ambitieniveau en ideaalbeelden over hoe het allemaal zou moeten gaan, je daarbij niet in de weg zitten. Verkruimel je eigen ambities tot strooigoed. Laat je niet verlammen door grootste plannen, zoek het koninkrijk van God niet in een ideale toekomst of in een geïdealiseerd verleden, maar in het hier en nu. Dan pas kan het iets worden, dan pas kan er werkelijk iets moois tussen mensen opbloeien.
Het is een troostrijke tekst voor de piepkleine bedreigde Jezusgemeente in de catacomben van Rome.
Zit niet bij de pakken neer! Heb vertrouwen in je geloof.
Jullie zullen van mosterdzaadje tot een grote boom uitgroeien, wanneer je het niet na om te zaaien, wanneer je kleine stapjes blijft zetten
en steeds weer maar de vrede zoekt, te midden van geweld.
Je kunt in zo’n extreem lastige situatie gewelddadige revolutie gaan prediken en tegen de situatie in opstand komen, maar dan zal niets wezenlijks veranderen in de wereld.
Je kunt er in kiezen zo’n situatie er ook kiezen gedesillusioneerd weg te lopen en ‘nee’ te zegen omdat het leven niet heeft gebracht wat jij er van hoopte, maar ook dat helpt je niet verder.
Er klinkt uit het evangelie
Heb vertrouwen in de groeikracht van geloof
dat liefde predikt, in plaats van haat
dat goed leven voor iedereen voor ogen heeft,
in plaats van het geluk voor enkelen.
En inderdaad: de discipelen van Jezus zijn in den vreemde over een God van liefde blijven spreken die ruimte wil maken voor goed leven voor alle volkeren op aarde verdrukking in. Zijn boodschap wordt nu over de hele wereld gehoord.
Ook de ballingen in Babel zijn de vrede blijven zoeken en en zijn woningen blijven bouwen in de ballingschap.
Want was dat ook niet de gedachte die midden in de misère was blijven hangen
bij de ballingen in Babel?
Hadden zij niet door schade en schande dat de enige God die het waard is
om God genoemd te worden groter is dan de macht van de sterkte.
Ee dat die Ene hoogstpersoonlijk een klein twijgje op de hoogste berg zal planten en dat deze tot een forse boom zal aangroeien onder wiens schaduw alle vogels van de wereld bescherming kunnen vinden?
Want zo is koninkrijk van God, Niet wanneer we ons als een machtige heerser opstellen, maar wanneer we zijn als een zorgzame zaaier
Dat beeld brengt bevrijding van alle overheersing
Zo kunnen we de toekomst van de wereld redden, niet als dictator de met geweld alles en iedereen zijn wil oplegt.
Ook niet als een jaloerse echtgenoot die wild om zich heen slaat
maar als een tedere tuinman, een zorgzame zaaier,
een liefhebber om niet, een verzamelaar en koesteraar van klein strooigoed
Denk vooral niet te geringschattend over wat je zo bereiken kunt
Als je dat doet, zal dat er genoeg voor allen blijken er zijn.
Dan zullen er bomen tot in de hemel groeien
Alleen zo. al improviserend en inspelen op de kansen die er zijn, kun je er wat van maken.
Dat is de troost en de bemoediging van deze tekst voor mensen van alle tijden die te maken hebben met lastige situaties die boven hun eigenmacht uitgaan.
Het koninkrijk van God is niet daar waar alles koek en ei is
Het is niet te vinden waar mensen het enorm van zichzelf getroffen hebben
Maar maar mensen die het moeilijk hebben ruimte voor elkaar maken
Waar mensen niet bij de paken neerzitten
Maar woningen in de ballingschap bouwen
Waar mensen zichzelf productief proberen te maken
Door waar dan ook zaad te strooien
Zonder te weten waar dat op uit draait
Waar masterplannen verkruimelen om plaats te maken voor kleinschalige initiatieven
Het koninkrijk van God is niet in een receptenboek te vinden,
maar zit in je eigen voorraadkast verscholen
Het koninkrijk van God is niet boven je of ver voor je, maar vlakbij.
Heb vertrouwen op de groeikracht van de zaadjes die je in huis hebt
Zet kleine stapjes, hoe kleiner hoe beter.
Het zal je helpen om in beweging te blijven.
Het zal jou gezond houden en de wereld erbij
De genade van God zal je ten deel vallen
In de schaduw van de boom zul je zitten met alle vogels van het veld
Ook met al degenen die zichzelf te grabbel hebben gegooid
omdat ze dachten dat ze het niet waard waren
om geroepen te worden als zaaier in zijn koninkrijk
Dan zal elke kruimel tot brood worden
En zal iedereen alles begrijpen
Dan zal je merken dat de genade van God de werkelijkheid draagt
God zegt tegen ieder mensenkind op aarde zoiets van:
‘O klein kruimeltje van me.
Je mag er zomaar zijn en je hoeft je niet te rechtvaardigen.
Er is een liefde die jou blijft omgeven, wat er ook gebeurt
zelfs als je tot het diepst van je ziel beschadigd bent’
In die zegenrijke ruimte van Zijn genade kun je er wel wat van maken
In de vrijheid kun je keuzen maken
en ‘ja zeggen’ tegen lastige situaties die je tegenkomt
Hoe vervelend en naar die ook kunnen zijn.
Zo kun je een zorgzame zaaier worden
en iets van het koninkrijk van God laten opbloeien.
Zo kun je de werkelijkheid met alle lief en leed omarmen
als een geschenk van God
In de naam van de Vader, de Zoon en de Heilige Geest,
Amen.
